Pianoschool Drachten

Ik zat achter de piano bij theatersport. Excited. Korte uitleg: hier wordt toneel gespeeld, voor publiek, waarbij álles improvisatie is. Zo ook de muziek. En die bestond die avond enkel uit piano. Uit mijn spel dus. Geen noten, geen voorbereiding. Het zijn vaak korte stukken toneelspel van een aantal minuten, die voortkomen uit een opdracht. Spannend? Wat denk je.

Enfin, het verhaal dat ontstond was grappig en ik speelde licht. Vrolijk. Het verhaal werd somberder en ik speelde droeviger, wat zwaarder. Het verhaal ontwikkelde zich vervolgens in een grimmige richting en mijn spel werd luider, hoekiger en lomper. En ineens brak de hoofdpersoon. Ineens waren er tranen en was verdriet de boventoon. En ik werd stil. Doodstil. Geen noot meer. Ik kreeg er zelf kippenvel van. Je kon een speld horen vallen in het publiek dat dit stuk met een daverend applaus beloonde.

Op die avond vielen het verhaal dat de acteurs lieten onstaan samen met het verhaal dat ik met hen samen vertelde op de piano. Maar ook als je solo speelt kan je met je muziek een verhaal vertellen. Of wanneer je een zangeres of zanger begeleidt. Spelend van akkoorden, waarbij je veel vrijheid hebt, of spelend van noten. Want ook daar heb je vrijheid in hoe jij het stuk speelt.

Dat kan al in iets kleins zitten. Een melodie die je zingt in je hoofd terwijl je speelt. Een akkoord dat je net iets langer laat klinken om spanning te scheppen. Of juist een stilte die je bewust laat vallen, alsof je even ademhaalt in het verhaal. Het zijn keuzes die niet in de noten zelf staan, maar die wel maken dat de luisteraar iets ervaart.

Het kan vrolijk zijn, speels, droevig of dromerig. Door je in te leven in een gevoel dat voor jou samenvalt met je muziek verandert het hele stuk. Je speelt niet meer alleen de juiste noten, je geeft ze betekenis.

Veel grote musici doen precies dit. Luister naar hoe een zanger of pianist soms een enkele zin zo kan kleuren dat je kippenvel krijgt. Het zit niet in de techniek alleen, maar in de intentie. In het durven doorgeven van wat jij erin voelt.

En het mooie is: je hoeft daar geen virtuoos voor te zijn. Iedereen kan zich inleven.

Op die manier wordt pianospelen meer dan uitvoeren.

Jij vertelt een verhaal. En de ander mag luisteren, voelen, geraakt worden.

Ook dat is pianoles in Drachten bij Pianoschool Drachten.

Ik was een jaar of twaalf. Op pianoles mocht ik inmiddels wat uitgebreidere stukken spelen. Rond die tijd begon me iets op te vallen aan het spel van mijn lerares. Er gebeurde iets als zij speelde. Iets wat ik niet terughoorde als ik zelf achter de piano zat.

Er zat iets speels in, iets creatiefs. Iets wat me trof, maar wat ik toen nog niet goed kon plaatsen. Het was niet alleen mooi – het was levendig. Persoonlijk. En toch wist ik niet waar het vandaan kwam.

Na verloop van tijd begon het te dagen. Het had niet zozeer met hard of zacht te maken. Ook niet met sneller of langzamer spelen. Er zat een twist in. Een soort eigenheid. Iets eigenwijs ook. En ik besefte: dit stond niet in de noten. Maar waar kwam het dan vandaan?

Langzaam ontdekte ik het geheim. Het zat in de timing. Bijvoorbeeld als er een melodietoon in de rechterhand samenviel met een basnoot in de linker. Op papier exact tegelijk. Maar zij speelde ze nét niet gelijktijdig. Een fractie verschil. Het scheelt niks en toch scheelt het alles.

‘Ik kan dat ook,’ moet ik toen hebben gedacht. Inmiddels hoef ik dat niet meer te denken – ik weet het. Ik kan het ook. En ongetwijfeld op mijn manier.

Want wat ik ook ontdekte: het is helemaal niet ingewikkeld, niet moeilijk, je kan het leren. Maar het kan wel veel betekenen. Voor de sfeer, de klank, de zeggingskracht van de muziek. Het maakt muziek soms mooier. Fraaier. Authentieker. Gevoeliger.

Veel hedendaagse popmuziek is superstrak. Alles loopt in één tempo, zonder afwijking. En als er ergens een break valt, kun je er bijna de klok op gelijk zetten – tot op de milliseconde. En dat is krachtig. Het geeft structuur, drive en energie.

Maar wat óók krachtig is, is als diezelfde artiesten live spelen. Akoestisch. Alleen. Met wat meer vrijheid in tempo. Dan gebeurt er iets. Een intro kan ineens net wat sneller zijn, of juist vertragen richting het einde. Die kleine afwijking wekt spanning op. Je luistert anders. Je voelt het.

Een moment van stilte dat net even iets langer duurt, kan je op het puntje van je stoel brengen. Wat gaat er komen? En wanneer? Soms ontstaat er een vertraging in het slotakkoord, of juist een versnelling – als een soort uitroepteken aan het einde van een zin.

In cabaret of kleinkunst is dit volkomen normaal. Daar is timing onderdeel van de vertelkunst. Maar ook grote artiesten uit de pop en rock spelen ermee. Denk aan Billy Joel, Freddie Mercury, Elton John. Of luister naar live-opnames van John Legend, Lady Gaga of Alicia Keys. Juist in die versies hoor je vrijheid, vertraging, versnelling – ruimte.

Het principe is eenvoudig. Maar wat het met een luisteraar doet – of met een hele zaal vol mensen – is bijzonder.

Je slaat een toets zacht aan, en de toon is zacht. Je slaat de toets hard aan, en de toon is hard. Simpeler kan ik het als pianodocent niet maken. Het mooie is: juist in die eenvoud schuilt iets krachtigs.

De naam van het instrument zegt het eigenlijk al. Oorspronkelijk heette het ‘pianoforte’. Piano betekent zacht, forte luid. Uiteindelijk bleef alleen het woord ‘piano’ over – maar beide werelden zijn gebleven: het stille en het krachtige.

Zacht spelen roept iets anders op dan hard spelen. Het raakt op een andere manier. Denk aan die kleine, kwetsbare liedjes van singer-songwriters. Of aan intro’s die je kippenvel geven. Krezip op Pinkpop met I Would Stay. Zacht en klein aan het begin, dan breder, voller in het refrein. Olivia Rodrigo, Coldplay, Adele, Fleetwood Mac, Freddie Mercury, Billie Eilish – allemaal spelen ze met dat verschil.

Door bewust te schakelen tussen hard en zacht geef je je spel vorm en richting. Je bouwt spanning op, laat iets groeien, houdt iets tegen. In popmuziek werkt dat net zo goed als in klassieke muziek. Daar worden piano en forte vaak letterlijk aangegeven – maar hoe zacht is zacht? Hoe luid is luid?

Dat bepaal jij. Met dynamiek geef je je spel karakter. Het wordt jouw versie van de muziek. Het wordt jouw muziek.

De claxon van een vrachtauto kan zo’n wrang akkoord voortbrengen dat je er van schrikt. Dat is niet toevallig. Dat is precies de bedoeling. En het werkt ook nog. In dit geval roept het angst of alertheid op – een directe emotie, bedoeld om je aandacht te grijpen.

Eén akkoord op de piano kan ook iets in gang zetten. Het kan blij maken. Rust brengen. Of juist een melancholisch gevoel oproepen. En soms is er niet eens een akkoord nodig. Twee simpele tonen kunnen al genoeg zijn.

Muziek en emotie zijn aan elkaar gekoppeld. Van de meest eenvoudige klanken tot de ingewikkeldste melodieën of ritmes – we ervaren iets omdat het iets met ons dóet. En juist dát maakt muziek zo krachtig.

Als muzikant kun je daar gebruik van maken. Meer nog: je kunt ermee spelen. Door kleine nuances aan te brengen in je spel, vergroot je de zeggingskracht van de muziek. Daarmee til je een melodie op van ‘mooi’ naar ‘raak’. En het mooie is: die nuances zijn op zichzelf niet ingewikkeld.

Denk aan harder of zachter spelen – dynamiek. Of een kleine verschuiving in je timing, waardoor een ritme nét een beetje gaat leven. Een pauze die iets langer duurt dan verwacht. Een toon die je net iets langer aanhoudt. Een nadruk die niet voor de hand ligt. Dat soort dingen. Subtiel, maar het effect is groot.

Zoals gezegd, in de komende periode verschijnt hier een reeks korte artikelen waarin ik je meeneem in de eenvoud en het mooie effect van deze muzikale details. Ik haal ze uit elkaar, bekijk ze stuk voor stuk, en beschrijf ze als eenvoudige, herkenbare bouwstenen die je meteen kunt gebruiken in je eigen spel.

Geen ingewikkelde theorie, maar praktische inspiratie. Ook dat is pianoles in Drachten bij Pianoschool Drachten.

Lees mee!